Inwazyjna diagnostyka prenatalna pozwala potwierdzić bądź wykluczyć chorobę chromosomalną u płodu. Wskazaniem jest wysokie ryzyko obliczone w testach nieinwazyjnych lub stwierdzone w USG wady płodu. Do testów inwazyjnych zalicza się biopsję trofoblastu, amniopunkcję i kordocentezę.
Biopsja kosmówki
Najwcześniej dostępne spośród wszystkich badań inwazyjnych. Można je wykonać już od 11 tyg ciąży. Wskazaniem są widoczne w USG wady płodu lub bardzo duże ryzyko aberracji chromosomalnych.
Badanie polega na nakłuciu przez brzuch i pobraniu pod kontrolą USG fragmentu tkanki łożyskowej, bez wkłuwania się do jamy owodniowej , w której pływa dziecko. Tkanka przekazywana jest do pracowni genetycznej, gdzie określany jest kariotyp płodu. Badanie wykonywane jest ambulatoryjnie. Zabieg wiąże się z 0.1-0.2% ryzykiem poronienia. Niepokojące objawy, które mogą pojawić się do 7 dni po zabiegu i które powinny skłonić pacjentkę do wizyty w Izbie Przyjęć szpitala ginekologicznego to wysoka gorączka (powyżej 38 stopni Celsjusza) z dreszczami, krwawienie z dróg rodnych lub odpływanie płynu owodniowego.
Amniopunkcja
Badanie można wykonać najwcześniej po skończonym 15 tyg ciąży. Najpopularniejszy zabieg inwazyjny w ciąży. Wskazaniem jest wysokie ryzyko aberracji chromosomalnych. Czasami, znacznie rzadziej, płyn owodniowy pobiera się w innym celu niż badanie genetyczne. Tak dzieje się np. w ostrej toksoplazmozie w ciąży przy podejrzeniu infekcji płodu.
Zabieg polega na pobraniu przez brzuch pod kontrolą USG ok 10 – 15 ml płynu owodniowego. Nie jest wymagane żadne znieczulenie, gdyż samo nakłucie jest mniej bolesne niż pobranie krwi. Płyn przekazywany jest do Pracowni Genetycznej, gdzie wykonywane jest badanie kariotypu. Zabieg wiąże się z 0.1-0.2% ryzykiem poronienia. Niepokojące objawy, które mogą pojawić się do 7 dni po zabiegu i które powinny skłonić pacjentkę do wizyty w Izbie Przyjęć szpitala ginekologicznego to wysoka gorączka (powyżej 38 stopni Celsjusza) z dreszczami, krwawienie z dróg rodnych lub odpływanie płynu owodniowego.
Kordocenteza
Zabieg wykonywany w dużej ciąży. Wskazaniem jest najczęściej wada płodu wykryta podczas badania w 22 tyg lub wysokie ryzyko chorób genetycznych oszacowane na podstawie markerów ultrasonograficznych II trymestru.
Zabieg polega na nakłuciu żyły pępowinowej i pobraniu ok 1 ml krwi płodu. Kariotyp płodu określany jest w ciągu tygodnia z leukocytów krwi, podobnie jak w badaniu dorosłych. Zabieg wiąże się z 2% ryzykiem poronienia. Niepokojące objawy, które mogą pojawić się do 7 dni po zabiegu i które powinny skłonić pacjentkę do wizyty w Izbie Przyjęć szpitala ginekologicznego to wysoka gorączka (powyżej 38 stopni Celsjusza) z dreszczami, krwawienie z dróg rodnych lub odpływanie płynu owodniowego.
WES (sekwencjonowanie eksomowe)
Badanie wykonywane jest po konsultacji z genetykiem, jako kolejny etap diagnostyki prenatalnej. Zalecane jest w przypadku stwierdzenia podczas badania USG wad anatomicznych u płodu.
WES polega na odczytaniu kodu genetycznego, czyli kolejności nukleotydów w łańcuchu DNA oraz na analizie uzyskanych danych. Dzięki temu można znaleźć nieprawidłowy wariant genetyczny, dotyczący nawet pojedynczego nukleotydu. Badanie wykonywane jest najczęściej po hodowli komórkowej, a wynik jest dostępny po kilkunastu tygodniach. Badanie jest szczególnie przydatne w przypadku, gdy podobne wady powtórzyły się w kolejnej ciąży, a rozpoznanie nie zostało ustalone.
Badania genetyczne stosowane w diagnostyce prenatalnej
Kariotyp – to metoda cytogenetyki klasycznej i podstawowe badanie genetyczne w diagnostyce prenatalnej. Po wykonaniu hodowli i preparatów mikroskopowych, pod mikroskopem ocenia się wszystkie chromosomy znajdujące się w jądrze komórkowym. Sprawdza się liczbę chromosomów oraz ich budowę. Można zdiagnozować dzięki temu trisomie, monosomię, triploidię, translokacje, inwersje oraz delecje czy duplikacje o wielkości od kilku milionów par zasad.
QF-PCR – to metoda cytogenetyki molekularnej, w której do badania używa się wyizolowanego z komórek DNA. Nie wymaga hodowli komórkowej dzięki czemu jest metoda szybką. Zestawy używane w diagnostyce prenatalnej są ukierunkowane na chromosomy 21, 18, 13, X i Y. Dzięki tej metodzie uzyskujemy wynik dotyczący badanych chromosomów już po kilku dniach.
MLPA – podobnie jak QF-PCR jest metodą cytogenetyki molekularnej nie wymaga hodowli komórkowej dzięki czemu jest metoda szybką. Zestawy używane w diagnostyce prenatalnej są ukierunkowane na chromosomy 21, 18, 13, X i Y ale istnieją też inne zestawy stosowane np. w diagnostyce dystrofii mięśniowej. Dzięki tej metodzie uzyskujemy wynik dotyczący badanych chromosomów już po kilku dniach.
FISH – metoda cytogenetyki molekularnej może być stosowana zarówno do tkanek niehodowanych jak i już po wykonaniu hodowli komórkowej. Metoda rapid-FISH służy szybkiej diagnostyce ukierunkowanej na chromosomy 21, 18, 13, X i Y. Inne zestawy służą poszukiwaniu mikrodelecji w konkretnym miejscu na konkretnym chromosomie odpowiadającym za znane zespoły genetyczne (np. zespół Di George’a, zespół Angelmana, zespół Williamsa czy inne). Rozdzielczość metody to kilkadziesiąt tysięcy par zasad w zależności o użytej sondy.
aCGH – czyli genomowa hybrydyzacja do mikromacierzy w skrócie nazywana mikromacierzą lub kariotypem molekularnym. Jest to metoda cytogenetyki molekularnej, która w diagnostyce postnatalnej (chorych dzieci) stała się już badaniem podstawowym. W aCGH oceniane są zaburzenia ilościowe dotyczące wszystkich chromosomów. Jest to badanie o wielokrotnie większej rozdzielczości niż klasyczny kariotyp. Dzięki temu można wykryć różne ciężkie zespoły genetyczne spowodowane mikrodelecjami czy mikroduplikacjami niewidocznymi pod mikroskopem. Jest to wielka zaleta tej metody, ale czasem przysparza kłopotów w interpretacji wyniku. Zdarza się, że mikromacierz wykrywa małe zmiany o nieznanym znaczeniu. Wówczas konieczne jest badanie rodziców, co znacznie podwyższa koszty badania. Dlatego badanie tą metodą zalecane jest głównie wtedy, gdy u płodu widoczne są wady w USG. Mikromacierz ma również swoje ograniczenia – nie jest możliwe na przykład wykrycie translokacji, mozaikowości o małym odsetku czy triploidii. Badanie nie wymaga hodowli komórkowej, co pozwala na szybkie uzyskanie wyniku.