Szyjka macicy to dolny odcinek kobiecych dróg rodnych, który swoją najważniejszą rolę spełnia podczas ciąży i porodu. Szyjka macicy zwarta i zamknięta w trakcie ciąży podtrzymuje macicę wraz z rozwijającym się w niej dzieckiem, a w trakcie porodu rozwiera się umożliwiając mu przyjście na świat. Ale nie tylko w ciąży należy pamiętać o szyjce macicy! Szyjka pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, a jej kanał wyściełany nabłonkiem gruczołowym. Nabłonek szyjki narażony na niekorzystne czynniki, między innymi na zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), może ulegać transformacji nowotworowej.
Rak szyjki macicy jednym z najczęstszych nowotworów u kobiet. Na szczęście rozwija się powoli, a jego wystąpienie poprzedzają stany przednowotworowe, które dzięki regularnym badaniom profilaktycznym można wykryć zanim pojawi się rak.
Podstawowym badaniem profilaktycznym jest cytologia szyjki macicy. Może być ona wykonana sposobem klasycznym lub pobrana na podłoże płynne. Dodatkowo można pobrać wymaz w kierunku obecności wirusa HPV. Zdarza się, że w procesie diagnostycznym konieczne może być wykonanie badania kolposkopowego czasem z pobraniem wycinków.
Cytologia klasyczna
Polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy przy użyciu specjalnej szczoteczki, a następnie przeniesieniu uzyskanego materiału na szkiełko mikroskopowe. Po utrwaleniu preparatu pobrane w ten sposób komórki nabłonka szyjki macicy są oglądane pod mikroskopem. Dzięki temu można ocenić, czy komórki mają prawidłowy wygląd, czy nie ulegają transformacji nowotworowej.
Niestety czułość tego badania jest niska – wynosi 50-60% w zależności od jakości preparatu oraz umiejętności i doświadczenia oceniającego rozmaz diagnosty.
Cytologia płynna
Materiał również pobiera się taką samą szczoteczką jak w przypadku cytologii klasycznej a następnie główkę szczoteczki umieszcza się specjalnym płynnym podłożu i w tej formie przesyła do laboratorium. Preparaty wykonywane z tak pobranego materiału maja lepszą jakość, co podnosi czułość badania do ok. 75% .
Cytologia płynna ma jeszcze jedną zaletę. Z jednego pobrania można wykonać preparat cytologiczny jak i oznaczenie wirusa HPV.
Badanie obecności wirusa HPV
Istnieją dwie główne grupy wirusów HPV – o wysokim i niskim potencjale onkogennym. W kontekście transformacji nowotworowej komórek nabłonka szyjki macicy duże znaczenie mają typy o wysokim potencjale onkogennym. Badanie 14 genotypów HPV wysokiego ryzyka w połączeniu z cytologią płynną pozwala na uzyskanie prawie 100% czułości profilaktyki raka szyjki macicy.
Kolposkopia
Badanie polega na oglądaniu błony śluzowej szyjki macicy, a także pochwy i sromu w dużym powiększeniu, dzięki zastosowaniu systemu optycznego i odpowiedniego oświetlenia. Kolposkopia nie zastępuje cytologii, a jest jej uzupełnieniem. Dzięki zastosowaniu kolposkopu można zobaczyć zmiany na szyjce macicy i w celowany sposób pobrać z nich wycinki. Badanie mikroskopowe pobranych wycinków jest podstawą do klasyfikacji stwierdzonej zmiany i jeśli trzeba podjęcia leczenia