Płodność kobiety

Płodność kobiety nieodłącznie związana jest z posiadaniem prawidłowych komórek jajowych.

Komórki jajowe, czyli oocyty tworzone są jedynie w okresie życia płodowego. Jeszcze przed narodzeniem dziewczynki ulegają zmagazynowaniu w korze jajnika, a potem tylko się zużywają. Jeśli są nieprawidłowe lub zużyją się zbyt szybko (np. w zespole Turnera 45,X0), albo jeśli ulegną zniszczeniu pod wpływem działalności lekarskiej (lekkomyślne usuwanie torbieli czynnościowych wraz z połową jajnika lub nieumiejętna kauteryzacja jajników u źle zakwalifikowanych pacjentek)- kobieta staje się trwale niepłodna. W takiej sytuacji będziemy mogli wywołać u pacjentki krwawienia miesięczne (stosując odpowiednie leki hormonalne), ale już nigdy nie uda nam się wywołać owulacji. Jedyną nadzieją na macierzyństwo jest wtedy biorstwo komórki jajowej od innej kobiety.

Komórki jajowe uśpione w pęcherzykach pierwotnych w korze jajnika są niewidoczne (no chyba że w preparacie histopatologicznym po usunięciu fragmentu jajnika..), aż do momentu „wzbudzenia się”. Wtedy otaczają się płynem i po pewnym czasie stają się widoczne podczas badania USG jako pęcherzyki antralne. Cykl życiowy takiego oocytu trwa około 3 miesiące i jeśli nie zostanie wybrany do dojrzewania w procesie owulacji – obumiera. Los taki czeka znakomitą większość komórek jajowych. Początkowo, u dziewczynek przed pokwitaniem atrezji ulegają wszystkie pęcherzyki antralne, które pokazują się w jajnikach. Proces wzbudzania się i obumierania oocytów nie podlega naszej regulacji – nie umiemy go ani przyspieszyć czy nasilić, ani zwolnić bądź zastopować (np. w celu zachowania oocytów „na później”). Jeśli z jakiegoś powodu musimy odłożyć płodność na długie lata lub jeśli istnieje niebezpieczeństwo, że do czasu wejścia w dorosłość nie zostanie żadna komórka jajowa (dziewczynki z zespołem Turnera), jedynym ratunkiem jest pobranie komórek lub fragmentu tkanki jajnikowej i zamrożenie ich.

W momencie pokwitania, gdy uruchamia się hormonalna oś podwgórze – przysadka – jajnik, na pęcherzyki antralne zaczynają działać hormony płciowe i zaczynają się cykle owulacyjne. Klinicznie manifestuje się to początkiem miesiączkowania. Od tego momentu dziewczynka staje się płodna i pozostaje taka aż do czasu zużycia wszystkich swoich komórek jajowych – typowo następuje to około 52 roku życia.

Na poziomie jajnika wygląda to tak, że jeden z licznych pęcherzyków obecnych w jajnikach na początku cyklu (czyli w trakcie miesiączki) zostaje wybrany do dojrzewania i zaczyna się powiększać.

Komórki zgromadzone w środku pęcherzyka wokół uśpionej dotychczas komórki jajowej (komórki ziarniste) zaczynają produkować hormony – estrogeny, które pojawiają się we krwi. Rosnący poziom estrogenów działa na przysadkę mózgową, która zaczyna uwalniać coraz większe ilości hormonu LH. Oocyt aktywuje się, pęcherzyk dominujący pęka i uwalnia komórkę jajową na zewnątrz (owulacja). Strzępki, czyli takie wypustki, którymi zakończony jest jajowód wychwytują ją i transportują w kierunku jamy macicy.

Jeśli w tym momencie w świetle jajowodu znajdują się plemniki – może dojść do spotkania. Komórka jajowa jest zdolna do zapłodnienia przez kilkanaście godzin po pęknięciu pęcherzyka, potem obumiera. Plemniki mogą żyć w drogach rodnych kobiety do 6 dni. Wynika z tego jasno, że aby doprowadzić do poczęcia dziecka najlepiej starać się o ciążę krótko PRZED spodziewaną owulacją.

Do precyzyjnego wyznaczenia dni płodnych możesz skorzystać z naszego kalendarza: Kalendarz dni płodnych

Jeśli doszło do zapłodnienia, zarodek przez pierwsze 5 dni rośnie i rozwija się w jajowodzie będąc jednocześnie aktywnie transportowanym w kierunku jamy macicy. Trafia tam jako blastocysta, wydostaje się z osłonki i aktywnie zagłębia się w ścianę jamy macicy (implantacja). Błona śluzowa jamy macicy jest przygotowywana na przyjęcie zarodka poprzez działalność hormonalną najpierw pęcherzyka (estrogeny), a potem struktury powstałej w jajniku po jego pęknięciu, czyli ciałka żółtego (progesteron).

Klinicznym odzwierciedleniem hormonalnej działalności ciałka żółtego jest wyraźny wzrost temperatury ciała kobiety. Jeśli do zapłodnienia nie dojdzie, obumarła komórka jajowa jest usuwana z organizmu kobiety razem z resztkami rozrośniętej błony śluzowej macicy w trakcie krwawienia miesięcznego i cały cykl startuje od nowa.

Czas od owulacji do krwawienia miesiączkowego jest stały i wynosi około 11-14 dni (faza lutealna), czas od miesiączki do pojawiania się dojrzałego pęcherzyka owulacyjnego (faza folikularna) może się bardzo zmieniać – i to właśnie on determinuje długość cykli u kobiety.